Περί Πατριαρχικών αποδείξεων, αρχιεπισκοπικών και επισκοπικών εγκυκλίων και της κακοποιημένης δημόσιας ανάγνωσής τους

Για το επόμενο κείμενο, παίρνω αφορμή από τις τρεις τελευταίες εγκυκλίους/πατριαρχικές αποδείξεις (Πάσχα ’18, Αρχή Ινδίκτου ’18, Χριστούγεννα ’18) και τον τρόπο που ανεγνώσθησαν στους ναούς μας, σε όλη την ελλαδική επικράτεια.

Τα κείμενα αυτά, είναι συνήθως πολύ σημαντικά. Είναι μεστά θεολογικών προβληματισμών και άξια ιδιαίτερης προσοχής. Οι συγγραφείς τους, είτε είναι οι ίδιοι οι επίσκοποι/αρχιεπίσκοποι/ πατριάρχες που τα υπογράφουν, είτε κάποιοι λογογράφοι τους, απευθύνονται στα ... μάτια της διάνοιας του κάθε πιστού. Χρησιμοποιώ τον όρο «μάτια της διάνοιας» ορμώμενος από την ευχή του Ιερού Ευαγγελίου, όπου παρακαλούμε τον Χριστό να μας ανοίξει τα μάτια της διάνοιάς μας για να καταλάβουμε το Ευαγγέλιό του.

Το σημερινό εκκλησιαστικό πλήρωμα στην συντριπτική του πλειοψηφία, είναι άμοιρο κατήχησης και ενίοτε χαμηλού πνευματικού επιπέδου. Ο μέσος θρησκευόμενος και εκκλησιαζόμενος, στη σχέση του με την πίστη και την Εκκλησία του Χριστού, έχει συχνά συμπτώματα παγανισμού, τυπολογικές εμμονές, λειτουργική ειδωλοποίηση χωρίς βαθύτερη γνώση των συμβόλων που χρησιμοποιεί η Εκκλησία μας στη λατρεία, χωρίς στοιχειώδη γνώση του φαινομένου «Χριστός» μέσα από την Καινή Διαθήκη, χωρίς καμία γνώση της εκκλησιαστικής ιστορίας από τα χρόνια του Αποστόλου Παύλου και εντεύθεν.

Δυστυχώς, και παρά τα ευχολόγια όλων μας περί του αντιθέτου, σε παρόμοια κατάσταση είναι οι κληρικοί μας. Τους χαρακτηρίζει η αίσθηση της υπερεπάρκειάς τους για τη θέση την οποία κατέχουν. Στοιχηματίζω ότι πολλοί δεν μελετούν καθόλου την Αγία Γραφή, δεν μελετούν κανένα ερμηνευτικό υπόμνημα σε επίπεδο Κυριακοδρομίου ή εορτολογίου.

Και απέναντι σ’ αυτήν την κατάσταση, έρχονται τα βαθιά θεολογικά νοήματα των εγκυκλίων και πατριαρχικών αποδείξεων.

Συχνά σε κουβέντες μου με φίλους και αδερφούς αναφέρω την Α’ Οικουμενική Σύνοδο. Εκεί, στην καταδίκη της διδασκαλίας του Αρείου ότι ο Χριστός είναι κτίσμα του Θεού, γίνεται συχνά αποθέωση της θαυματουργής συμβολής του ολιγογράμματου Αγίου Σπυρίδωνα ο οποίος θαυματούργησε με τη διάκριση του κεραμιδιού σε χώμα, φωτιά και νερό, αποδεικνύοντας ότι τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος λειτουργούν ως κοινωνία τριών προσώπων και όχι ως δορυφόροι ή ανεξάρτητα πρόσωπα. Όμως, θέλω να τονίζω πάντα ότι παρά την θαυματουργή συμμετοχή του Αγίου Σπυρίδωνα, το πρόσωπο που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην καταδίκη του Αρείου είναι ο Άγιος Αθανάσιος. Ο Αθανάσιος εξήγησε με κάθε λεπτομέρεια, με πολλή θεωρητικολογία, με αφάνταστη θεολογική ενάργεια κάθε θεολογικό ατόπημα του Αρείου. Ουσιαστικά, χρωστούμε στον Άγιο Αθανάσιο τη βάση της χριστιανικής τριαδολογίας και τα ¾ του Συμβόλου της Πίστεώς μας. Είμαστε όμως λιγοστοί αυτοί που ανοίγουμε να διαβάσουμε κάτι από τη θεολογία του Αγίου Αθανασίου, πολλώ δε μάλλον να προβληματιστούμε με την επικαιροποίηση της εκκλησιαστικής συνείδησης μέσα από σύγχρονα θεολογικά κείμενα σημαντικών ανθρώπων του κλήρου και της ακαδημαϊκής θεολογίας.

Το σκάνδαλο εδώ, είναι ότι μεγάλη μερίδα των ελληνορθόδοξων κληρικών μας δεν έχει καμία σχέση με τα κείμενα αυτά, δεν αισθάνεται την ανάγκη να τα μελετήσει, αισθάνεται δυστυχώς επάρκεια και πλησμονή σε παρόμοια ζητήματα.

Και εδώ είναι που έρχονται οι εγκύκλιοι…

Στην χριστουγεννιάτικη πατριαρχική απόδειξη, ο  α ν α γ ν ώ σ τ η ς  (σπανιότερα ο απλός ακροατής) έχει την ευκαιρία να προβληματιστεί στην ύπαρξη ενός διπόλου στην καθημερινότητά μας. Αυτό που ζούμε συχνά στο σημερινό ιστορικό παρόν είναι αφενός ο θρησκευτικός αποχρωματισμός, η εκκοσμικευμένη αντίληψη περί εορτών και Χριστουγέννων χωρίς Χριστό, χωρίς αιδώ, με ατομοκεντρισμό, εγωπάθεια, ταύτιση της μετάνοιας και της θυσιαστικής αγάπης με την λεγόμενη ηθική των αδυνάτων, αυτοσωτηρική αλαζονεία και διαρκή έκφραση αθεΐας. Το κείμενο αναφέρεται εδώ στο δεινό της ανθρωπότητας που το ονομάζει με τρόπο αρκετά πνευματώδη ως υλισμό και ανθρωπομονισμό.

Αυτό που ζούμε όμως, επίσης συχνά, στο σημερινό ιστορικό παρόν είναι αφετέρου η θρησκευτική δαιμονοποίηση του σώματος και του φυσικού ανθρώπου, ο πουριτανισμός με την άκαρπη πνευματικότητα, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός ο οποίος τρέφεται από τις απολυτοποιήσεις και τις απορρίψεις, την περιφρόνηση του ορθού λόγου, της τέχνης και του πολιτισμού μας, την άρνηση του διαλόγου με οτιδήποτε διαφορετικό…

Ο συγγραφέας του κειμένου κάνει μια πολύ εύστοχη αναγωγή των δυο αυτών αρνητικών καταστάσεων στο ιστορικό αιρετικό δίπολο ανάμεσα στον νεστοριανισμό (εκκοσμίκευση) και τον μονοφυσιτισμό (δαιμονοποίηση του κόσμου). Εκπληκτικό θεολογικό κείμενο 1.100 λέξεων, δυόμιση σελίδων. Θωρακισμένο με παραπομπές στον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή.

Κι ερχόμαστε τώρα στο γεγονός της ανάγνωσης και της απαγγελίας… Αναρωτιέμαι: οι κληρικοί που δεν μπορούν να διαβάσουν καθαρά και συλλαβίζουν τις λέξεις «νεστοριανισμός», «μονοφυσιτισμός», «ανθρωπομονισμός», «φονταμενταλισμός», «ηθικισμός», «νομικισμός», πόσες φορές είχαν ξαναδεί το συγκεκριμένο κείμενο πριν μας το … αναγνώσουν; Μάλλον καμία. Επιτρέψτε μου, ως μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, να γίνω λιγάκι αυστηρότερος και απαιτητικότερος: Πόση επάρκεια αισθάνονται οι άνθρωποι αυτοί ως κληρικοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας όταν αδυνατούν να κατανοήσουν τη σημασία αυτών των εννοιών σε φιλοσοφικό αλλά κυρίως σε θεολογικό επίπεδο;

Κρίμα… Ένα υπέροχο θεολογικό κείμενο κακοποιήθηκε. Ουσιαστικά συκοφαντήθηκε. Καλύτερα να μην διαβαζόταν.

Σεβασμιότατοι και θεοφιλέστατοι αρχιερείς, οσιολογιότατοι, αιδεσιμολογιότατοι, οσιότατοι και αιδεσιμότατοι ιερείς, κάτι πρέπει να κάνετε. Με περισσότερη αγάπη στην δουλειά σας (που είναι η μελέτη, η κατήχηση των πιστών και η ακριβής τέλεση του κανόνα της προσευχής της Εκκλησίας μας), τα πράγματα στα ζητήματα της πίστης και της Εκκλησίας μας θα ήταν καλύτερα. Απόδειξη, οι ευάριθμες ενορίες και μητροπόλεις όπου καλοί αρχιερείς και καλοί ιερείς κάνουν θαύματα.

Υ. Γ. Ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή ενός ιερέα αγαπημένου πολύ... "Πάρε Γιάννη μου την εγκύκλιο του Δεσπότη μας, πάρε και του Πατριάρχη μας. Διάβασέ τες εσύ, εγώ θα τις σκοτώσω. Λένε ωραία πράγματα κι εσύ θα τα αποδώσεις καλύτερα. Εγώ δεν ξέρω πολλά γράμματα και στην ηλικία που είμαι, δεν μπορώ να μάθω άλλα πλέον". Ήμουν ψάλτης στον 70χρονο τότε ιερέα... Μου έδινε από την παραμονή τα κείμενα να τα δω στο σπίτι, για να τα διαβάσω μεγαλοπρεπώς στην ώρα τους εντός του ναού. Μου 'λεγε μάλιστα, "μερικά καθαρευουσιάνικα, πες τα στη δημοτική. Διαβάζουμε το Ευαγγέλιο στην αρχαία. Μην διαβάζουμε και το κήρυγμα στα αρχαία"....