Για τον Θανάση Ν. Παπαθανασίου

Αν οι συνθήκες ήταν φυσιολογικές, το μεθεπόμενο Σάββατο 4 Απριλίου 2020, θα έπρεπε να παρουσιάσω σε εκδήλωση που οργανώναμε με τον παπά-Δημήτρη Αχθοφορίδη στους Αγίους Αναργύρους Δράμας το συγγραφικό έργο ενός πολύ σπουδαίου στοχαστή της εποχής μας, του Θανάση Παπαθανασίου. Πέραν της προσωπικής μου γνωριμίας μαζί του εδώ και 22 χρόνια, πέραν της σχέσης μαθητή προς δάσκαλο που ανέπτυξα μαζί του, ειδικά στις μεταπτυχιακές μου σπουδές, ο Θανάσης είναι ένας φωτεινός φάρος και μια διαρκής ευκαιρία γόνιμου στοχασμού και αναστοχασμού σε επίπεδο πολιτικής σκέψης, εφαρμοσμένης θεολογίας, τουτέστιν σε επίπεδο πολιτικής θεολογίας. 

Πολιτική θεολογία σημαίνει "θεωρίας επίβασις". Σημαίνει να είσαι χριστιανός και να βγαίνεις στην αγορά, μετά τη Λειτουργία, για την μετά-Λειτουργία. Η σκέψη του Θανάση είναι συνυφασμένη με μια «αγωνία» και ένα «μυστήριο».

Την «αγωνία» να μην χαθεί η λογική της αγοράς, όχι ως οικονομικού μοντέλου αλλά ως δημόσιας, ανοιχτής και τίμιας κουβέντας, ως χώρου ζύμωσης απόψεων και δικαιωμάτων, ως χώρου ώσμωσης διαφορετικών και αντίθετων θέσεων. Σε ένα από τα βιβλία του, μιλώντας για τα θεολογικά και εκκλησιαστικά πράγματα, ψιλομαλώνει με τους αριστερούς συντρόφους του για την ανάγκη, όχι μόνο ο Χριστιανισμός και η Εκκλησία του, αλλά κάθε θρησκεία και θρησκευτική τάση, να μην μένει σε χώρο ιδιωτικό αλλά δημόσιο.

Έγραψα, "με τους αριστερούς συντρόφους του", διότι ο Θανάσης είναι ένας μάχιμος κοινωνικός θεολόγος και στοχαστής που στοχάζεται και πολεμά από ένα αριστερό μετερίζι. Αριστερό, όχι κομματικά, ούτε μικροπολιτικά. Ούτε καν αριστερό ως αντιδεξιό. Η «αριστερά» του Θανάση, είναι αυτό που δεν είναι στην πραγματικότητα η ίδια της. Αριστερά της δικαιοσύνης. Και είναι συχνά αυτή η αδικία που κυριαρχεί ακόμη και εντός των εκκλησιαστικών κόλπων και αντιλήψεων, η οποία καθιστά την ίδια την χριστιανοσύνη "αντίχριστη"... Και αυτή η αδικία καθιστά την "αριστερά" καρναβάλι (2015-2019) και εμένα προσωπικά με καθιστά αναγνώστη και συνομιλητή των πολιτικών της αντιπάλων.

Βέβαια, αριστερά, κέντρο, δεξιά είναι όροι της νεωτερικότητας που, τουλάχιστον στον τόπο μας, στον τοπικό μας πολιτισμό, φάνταζαν πάντοτε ξένοι... Αλήθεια την κοινωνική δικαιοσύνη την δικαιούται να την διεκδικεί μόνον ο κομμουνιστής; Αλήθεια την αξιομισθία της εργατικότητας και της δημιουργικότητας την δικαιούται μόνον ο φιλελεύθερος ως βέλος της δικής του φαρέτρας;

Εντούτοις, ο 60χρονος έφηβος του στοχασμού και της δημόσιας παρέμβασης, κρατά ίσως λίγο παραπάνω τα δεδομένα της δικής του νιότης (αριστερά / προοδευτικότητα vs νεοφιλελευθερισμός / καπιταλισμός).

Αν και εδώ διαφωνώ, εντούτοις τον αποδέχομαι καθολικά, διότι ο Θανάσης Παπαθανασίου τα ξεπερνά εύκολα και γρήγορα όλα αυτά τα "θέατρα" σχημάτων και θωρακίσεων του "εγώ", διάφορων –κατ’ εμέ- ντενεκέδων και καιροσκόπων.

Όμως το προανήγγειλα παραπάνω. Ο δάσκαλος και στοχαστής Θανάσης μου μαθαίνει, με μυεί σ' ένα «μυστήριο»: το μυστήριο του ξένου ως αδελφού. Με διδάσκει να παλεύω με τα ψέμματα των προσωπείων των τίτλων και των φωτισμένων αντανακλάσεων γυαλισμένων επιφανειών. Για το Θανάση, στόχος της ζωής είναι η επ-Ανάσταση. Όχι η πολιτική επανάσταση της οικονομικής λογικής του να περνάμε καλά. Όοοοχι. Ο Θανάσης δεν γουστάρει (προσέξτε το ρήμα που χρησιμοποιώ) καμμία παραδεισένια ή απλώς καλύτερη πρότερη κατάσταση (αυτό θα ήταν σαν την φρικτή αθανασία του Σίσυφου). Ο στοχαστής επιθυμεί επ-Ανάσταση: "Ανάσταση είναι το πέρα κι από την πρότερη κατάσταση: συντριβή κάθε λογής θανάτου. Σήμερα όλοι λαχταράμε να νικηθεί ο ιός, και κανείς μας δεν θέλει να πάει απ' αυτόν. Σ' αυτήν όμως την (απόλυτα ανθρώπινη) λαχτάρα φωλιάζει ένας κίνδυνος: να θεωρηθεί κανονικότητα η πρότερη κατάσταση! Ε όχι, δεν είναι κανονικότητα η αποθέωση του εγωισμού ως κλειδιού για την επιτυχία, η επιτυχία ως λεηλασία του κοινωνικού, ο δαρβινισμός ως ατμομηχανή της ανάπτυξης, τα ιερά είδωλα στη θέση του ζωντανού Χριστού...".

Πολλοί ακούν ή διαβάζουν την ορολογία που χρησιμοποιώ σ’ αυτό το κείμενο και μπορεί να φρίττουν. Μυστήριο, μύηση, λειτουργία, θρησκείες… Κουβέντες που σε συνδέουν κατευθείαν με την άσχημη ή και απεχθή εικόνα ρασοφόρων. Όμως εδώ είναι η συμβολή του Θανάση. Για να οικοδομήσεις κάτι σωστά, πρέπει να τολμήσεις να αποδομήσεις όλα τα «θέατρα», όλα τα είδωλα, όλες τις ιδιοτέλειες.

«Sorry, αλλά,... τι να τα κάνω τα "χρόνια πολλά", αν κάθε χρόνος είναι βάθαιμα στη φθορά, μέχρι τελικής αποσύνθεσης;

Μήπως να γίνουμε πιο απαιτητικοί; Μήπως να θελήσουμε γκρέμισμα της φυλακής, κι όχι απλώς μια κακορίζικη παράταση της εκτέλεσής μας;

‘’Χρόνια πολλά’’ είναι κάτι ολότελα διαφορετικό από ζητιάνεμα παρατασούλας...».

Ο Θανάσης, είναι δάσκαλος, συγγραφέας, στοχαστής… Εδώ και 24 χρόνια έχει την αρχισυνταξία του πιο σοβαρού και πιο όμορφου σε επίπεδο λόγου θεολογικού περιοδικού, της "Σύναξης". Του χρωστούμε πολλά, και μόνο για τη "Σύναξη". Επιφυλάσσομαι τις επόμενες εβδομάδες να καταθέσω γραπτά τις σκέψεις μου για τα βιβλία του. Αυτά που παρουσιάζω σε επίπεδο φωτογραφιών σ’ αυτήν την "κορωνέϊκη" ανάρτηση… Μέχρι τότε, Θανάση, καλά κουράγια και καλή αντάμωση…

________________________________________

Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959. Είναι πτυχιούχος Νομικής και διδάκτωρ Θεολογίας. Από το 1992 και μέχρι το 2019, μετά από επαγγελματική θητεία στο χώρο της νομικής, εργάστηκε στην εκπαίδευση ως θεολόγος καθηγητής στο Λύκειο Ζεφυρίου Δυτικής Αττικής. Συνάμα διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία» και είναι αρχισυντάκτης του θεολογικού περιοδικού "Σύναξη".

Από το ακαδημαϊκό έτος 2019 – 2020 μετατάσσεται ως εντεταλμένος καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας. Έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τον διάλογο του Χριστιανισμού με τη σύγχρονη εποχή, για την κοινωνική παρέμβαση σε καιρούς παγκοσμιοποίησης και για τους κινδύνους της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού. Ειδίκευσή του και συνάμα πάθος του είναι η εξωτερική Ιεραποστολή και η Ιεραποστολική γενικότερα. Εκφραστής ενός φρέσκου θεολογικού λόγου που συνδυάζει το διάλογο της θεολογίας με το σύγχρονο κόσμο.

Μεταξύ των έργων του είναι τα βιβλία:

- "Οι "Νόμοι των Ομηριτών": Ιεραποστολική προσέγγιση και ιστορική-νομική συμβολή" (διδακτορική διατριβή, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα 1994),

- "Ανεστιότητα και παραπεμπτικότητα: Κριτικές προσεγγίσεις στα θεολογικά δρώμενα" (εκδ. Αρμός, Αθήνα 1998),

- -«Κανόνες και ελευθερία. Οι μεταμορφώσεις του 108ου κανόνα της τοπικής συνόδου της Καρθαγένης και οι περιπέτειες της ελεύθερης αποδοχής του χριστιανισμού» εκδόσεις Επέκταση, Κατερίνη 2006.

- "Ο Θεός μου ο αλλοδαπός" (εκδ. Ακρίτας 2007), βιβλίο που επανεκδόθηκε πρόσφατα, ξαναειδωμένο και ξαναφτιαγμένο.

- "Ορθόδοξη θεολογία και κοινωνική δικαιοσύνη – μία προκήρυξη" (εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2002),

- "Με την ψυχή στα Πόδια: Από το μνήμα το κενό στους δρόμους του κόσμου" (εκδ. Εν Πλω, Αθήνα 2007),

- "Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται: Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης" (εκδ. Εν Πλω, Αθήνα 2008).

Στην εκδήλωση της 4ης Απριλίου 2020 που αναβλήθηκε για το φθινόπωρο στον Ιερό Ναό Αγίων Αναργύρων Δράμας θα γινόταν συζήτηση με αφορμή τα τελευταία βιβλία του:

- « Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης. Ένας ησυχαστής του Αγίου Όρους στην καρδιά της πόλης» εκδόσεις Εν Πλω 2014.

- -«Ένας Ιάπωνας δίχως σχιστά μάτια. Νικόλαος Κασάτκιν, ο Ευαγγελιστής των Ιαπώνων» εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2018.

- «Η Ρήξη με το Μηδέν – Σφηνάκια πολιτικής θεολογίας» εκδόσεις Αρμός Αθήνα 2015

- «Γυναίκες στο δρόμο της Ιεραποστολής. Η γυναίκα ως θύμα, ως ύποπτη, ως ευαγγελίστρια» εκδόσεις Εν Πλω, Αθήνα 2019

- «Βασιλιάς και θερμοστάτης-Το οικουμενικό όραμα του Μάρτιν Λούθερ Κιγκ, η πανουργία της δουλείας κι ένας εμφύλιος πόλεμος» εκδόσεις Μανιφέστο, Αθήνα 2019.

Ζει στην Αθήνα με τη σύζυγό του Ελένη Ταμαρέση και τον γιο τους Αλέξανδρο – Αρέθα.